Nuland, Dorpstraat 5g

Nuland, Dorpstraat 5G

Context (Bouw)historie: In de Middeleeuwen was Nuland onderdeel van het Kwartier van Maasland van de Meierij van 's-Hertogenbosch. Later vormde Nuland met Geffen een heerlijkheid, die in de periode 1505-1638 in het bezit was van de familie Van Vladeracken. Jan van Vladeracken bouwde een kasteel aan de Singel omstreeks 1500, direct ten noorden van de kern van Nuland. Het was een rond kasteel dat in de Franse tijd verwoest werd. Een ronding in de Singel, direct ten zuiden van de spoorbaan herinnert hier nog aan, evenals de naam van de hoeve: "Vladeracken". Het grondgebied van Nuland werd regelmatig getroffen door ernstige overstromingen, bijvoorbeeld nog in 1876 en 1880. Tijdens de bevrijding heeft het dorp erg geleden. Het werd tijdens de Operatie Market Garden eerst door de geallieerden en later door de Duitsers beschoten. Op 22 oktober 1944 werd de aanval op 's-Hertogenbosch ingezet en werd Nuland bevrijd door de 53e (Welshe) Infanteriedivisie. Op 27 oktober kwam ook 's-Hertogenbosch in handen van de geallieerden. Tot 1993 was Nuland een zelfstandige gemeente. Op 1 januari 1993 zijn Nuland, Geffen en Vinkel samengevoegd tot de gemeente Maasdonk. Nuland ging op 1 januari 2015 op in de gemeente 's-Hertogenbosch. De woning met garage aan de Dorpstraat 5G werd in 1950 gebouwd even ten zuiden van het in 1938 in gebruik genomen, maar in 1948 (deels) herbouwde raadhuis van Nuland. Architect Jac. M. van den Bosch (1905-1982), die ook medeverantwoordelijk was voor het ontwerp van het raadhuis en de hier achter gelegen veldwachterswoning (Raadhuisstraat 3) maakte het ontwerp voor de woning. Voortbordurend op de in Delftse School stijl uitgevoerde architectuur van het raadhuis en de veldwachterswoning koos hij ook hier voor een uitvoering in sobere traditionele baksteenarchitectuur in Delftse School trant. Opdrachtgever voor de woning was het gemeentebestuur van Nuland. Het pand was oorspronkelijk dan ook opgericht als gemeentelijke dienstwoning, als ambtswoning voor burgemeester G.A.J. van Heereveld (burgemeester in Nuland van 1950 tot 1971). Tegenwoordig is het pand in particulier bezit en doet het dienst als woning. Het heeft slechts enkele, grotendeels ondergeschikte, wijzigingen ondergaan. De oorspronkelijke hoofdopzet en indeling bleef daarbij goed behouden. In de periode 2007-2010 is er achter de woning een saunacomplex gebouwd. Deze nieuwbouw valt buiten de bescherming. Ligging: De woning ligt aan de westelijke zijde van de Dorpsstraat, even ten zuiden van het in 1938 in gebruik genomen voormalige raadhuis, midden in de kern van Nuland. Het pand is vrijstaand gesitueerd op een ruim perceel met diepe voor- en achtertuin.	2
Beschrijving Algemeen (hoofdvorm, kap): De woning heeft een rechthoekige plattegrond en omvat twee bouwlagen onder een met grijze pannen gedekt zadeldak. Op de nok van het dak geheel rechts en geheel links een bakstenen schoorsteen. De gevels zijn opgetrokken in baksteen in halfsteens verband en voorzien van een trasraam dat middels een band met eenvoudig siermetselwerk van het bovenliggende metselwerk wordt gescheiden. Tegen de rechter zijgevel van de woning een eenlaags uitbouw onder zadeldak (garage) en linksachter tegen de achtergevel een bescheiden eenlaags uitbouw onder plat dak. De gevelopeningen van het pand zijn voorzien van houten kozijnen. Op de begane grond zijn de raaminvullingen vervangen door houten ramen met nagenoeg dezelfde indeling. Op de verdieping bevatten de houten kozijnen nog voornamelijk de oorspronkelijke invullingen. Ter plaatse van de zolder venster met houten invullingen. Onder de vensters zijn bakstenen lekdorpels uitgevoerd. De aan de achterzijde van de woning gerealiseerde nieuwbouw (saunacomplex) is niet opgenomen in deze beschrijving en valt buiten de bescherming. Voorgevel: De symmetrisch opgezette voorgevel bevat op de begane grond een ingang met aan weerszijde vensters. De ingang is voorzien van een zandstenen omlijsting en een hardstenen dorpel en neuten. Het houten kozijn bevat een enkelruits bovenlicht met sober siersmeedwerk en een houten paneeldeur met ruitje en smeedijzeren details. Op de deurknop de letter “H”, verwijzend naar de oorspronkelijke eerste bewoner van het pand: burgemeester Van Heereveld. Rechts en links van de entree een venster met vernieuwde houten invullingen, voorzien van oorspronkelijke houten luiken. Boven deze twee vensters is een rollaag uitgevoerd. Hierboven bevat het metselwerk nog een ontlastingsboog. Tussen het linker venster en de entree een spleetvenster met valraam (toilet). Op de verdieping vier identieke vensters met houten kozijn en enkel stalen uitzetraam. Boven deze vensters is een strek uitgevoerd. De voorgevel wordt aan de bovenzijde afgesloten door het bescheiden schuine overstek van de kap, met een bakgoot met geprofileerde gootlijst op klossen.	3
Zijgevels: De zijgevels zijn uitgevoerd als tuitgevel (het metselwerk van de gevel gaat over in het metselwerk van de op de nok geplaatste schoorsteen), met rechts en links uitkragend metselwerk onder de goot. Tegen de rechter zijgevel van de woning is de voormalige garage uitgevoerd (nu woonruimte). Behoudens een klein venster met 4-ruits raam ter plaatse van de zolder is deze zijgevel van de woning verder geheel blind uitgevoerd. De voormalige garage bevat aan de voorzijde een grote toegang (voormalige garagedeuren) met houten strokendeuren met smeedijzeren details. Het zijgeveltje van dit kleine volume is uitgevoerd als tuitgevel en voorzien van een venster met 4-ruits raam op de begane grond en een getoogde opening met houten luik ter hoogte van de zolder. Net als bij de zijgevels van de woning is ook deze zijgevel voorzien van uitkragend metselwerk onder de goot. In de achtergevel van de voormalige garage bevinden zich twee toegangen, waarvan de rechter een toevoeging is uit 2010. Op dit deel van de (voormalige) garage en de achtergevel van de woning sluit de in 2010 gerealiseerde nieuwbouw van het saunacomplex aan. De linker zijgevel bevat links op de begane grond een groot venster met enkel raam en 3-delig bovenlicht. Net als in de voorgevel is dit venster aan de bovenzijde voorzien van een rollaag met daarboven een ontlastingsboog in het metselwerk. Hierboven op de verdieping twee vensters gelijk aan de verdiepingsvensters in de voorgevel. Ter plaatse van de zolder twee vensters met 4-ruits raam. Ook boven deze vensters is een strek uitgevoerd. Achtergevel: De achtergevel bevat rechts op de begane grond een brede ingang met vernieuwde houten openslaande deuren met ruit en enkelruits bovenlicht. Rechts hiervan in de gevel een gevelsteen met in reliëf (en profil)	4
een Maria-figuur, de letters “N” en “D” en de tekst “Banneux”. De gevelsteen dateert vermoedelijk uit de bouwtijd en verwijst naar het Mariabedevaartsoord Banneux (ook wel Banneux Notre-Dame) in België. Tegen het linker deel van de achtergevel staat de bescheiden eenlaags uitbouw onder plat dak. Op de verdieping bevat de achtergevel drie vensters conform de verdiepingsvensters in de voorgevel en linker zijgevel en geheel links een toegang tot het dakterras op de uitbouw. Eén van de vensters is voorzien van diefijzers. De toegang tot het dakterras bevat een houten deur met raam met roedenverdeling (deze is vernieuwd en niet in de oorspronkelijke verdeling). Net als de voorgevel wordt de achtergevel afgesloten door het bescheiden schuine overstek van de kap met een bakgoot met geprofileerde gootlijst op klossen. Alle drie de gevels van de uitbouw op de begane grond bevatten een gevelopening. Het venster in het rechter geveltje van de uitbouw is voorzien van een enkel raam en heeft houten luiken. Boven dit venster een rollaag. Het venster in de achtergevel van de uitbouw bevat grotendeels vernieuwde houten invulling. Ook boven dit venster een rollaag en aan weerszijden duimen voor luiken. De linker gevel van de uitbouw bevat een getoogde gevelopening met glas-in-lood raam en houten luiken. Ruimtelijke indeling: De oorspronkelijke indeling van de woning is grotendeels behouden gebleven. Rond de centraal gesitueerde hal met trappenhuis zijn de diverse woonvertrekken gelegen. De woning is voorzien van een bescheiden kelder. Constructies: De woning is op traditionele wijze gebouw met gebruik van traditionele constructies, zoals houten balklagen. Interieurelementen: In het interieur zijn diverse oorspronkelijke interieurafwerkingen behouden gebleven, zoals de tegelvloer en tegellambrisering in de hal en het trappenhuis. Ook de houten trap naar de verdieping, met trapleuning en handgreep dateert uit de bouwtijd. De tegelvloer van de hal is doorgezet in het toilet. De tegels van de tegellambrisering in de hal en het trappenhuis zijn ook gebruikt bij de twee schouwen in de woon- en eetkamer. Tussen de woonkamer en eetkamer zijn ensuite schuifdeuren uitgevoerd. De eetkamer is voorzien van een houten lambrisering en een parketvloer. In de keuken nog een restant van een keukenschouw.	5
Erf, bijgebouwen, diversen: Rondom de woning zijn nog diverse elementen uit de bouwtijd, zoals lage opengewerkte bakstenen muurtjes met ezelsrug en geel-oranje betegelde terrassen. Voor de voorgevel van de woning is stoep uitgevoerd in de vorm van een strook rode sierbestrating. De diepe voortuin heeft een (geheel vernieuwde) formele inrichting.	7
Motivering voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst 1. Architectonische en stedenbouwkundige waarden De voormalige gemeentelijke dienstwoning heeft stedenbouwkundige waarde vanwege de samenhang met de historische gebouwde omgeving. De woning ligt direct naast het in 1938 gereedgekomen voormalige raadhuis (GM) en de in dezelfde periode gerealiseerde veldwachterswoning (Raadhuisstraat 3). Samen met deze twee objecten vormt de woning een waardevol ensemble, dat tevens zeer beeldbepalend is vanwege de prominente ligging op de hoek van de Dorpstraat met de Raadhuisstraat. Hoewel de onderhavige woning uit 1950 dateert en het raadhuis en de genoemde veldwachterswoning uit 1938, is er wel degelijk ook sprake van architectonische samenhang door de gekozen traditionele vormentaal. 2. Bouw- en/of kunsthistorische waarden De in 1950 tot stand gekomen woning met garage heeft architectuurhistorische waarde als een zowel in- als uitwendig goed en vrij gaaf bewaard gebleven voorbeeld van woonhuisarchitectuur in sobere traditionele baksteenarchitectuur in Delftse School trant. De uit Nuland afkomstige architect Jac. M. van den Bosch (1905-1982), die ook medeverantwoordelijk was voor het ontwerp van het raadhuis (GM) en de hier achter gelegen veldwachterswoning (Raadhuisstraat 3) maakte het ontwerp voor de woning. Van den Bosch was zeer actief in Nuland en omgeving, vooral in de naoorlogse periode. Ondanks enkele moderniseringen bleef het oorspronkelijke karakter van de woning behouden. Ook in het interieur zijn interieurafwerkingen uit de bouwtijd behouden gebleven. Hoewel deze sober van karakter zijn, duiden ze wel op het voorname gebruik van de woning (als burgemeesterswoning). 3. Cultuurhistorische waarden Het pand heeft cultuurhistorische waarde als een voorbeeld van een naoorlogse woning in het dorp Nuland. Tevens als onderdeel van het in opdracht van het gemeentebestuur van Nuland gebouwde gemeentelijke complex met raadhuis en veldwachterswoning. De woning werd in 1950 gebouwd als burgemeesterswoning, in aanvulling op het in 1938 gerealiseerde raadhuis (GM) en bijbehorende velwachterswoning (Raadhuisstraat 3). Het object Dorpsstraat 5G te Nuland bestaande uit een voormalige gemeentelijke dienstwoning met garage, is op basis van bovenstaande criteria beschermenswaardig als gemeentelijk monument in de gemeente ’s-Hertogenbosch. Het achter de woning gelegen saunacomplex valt buiten de bescherming.	9

Erfgoed 's-Hertogenbosch

2019

Aanwijzing 11 panden en objecten als gemeentelijk monument in Nuland

Dorpstraat 5G te Nuland

Gemeenteblad van 's-Hertogenbosch

Bossche Encyclopedie |